Những con số thống kê về đuối nước trẻ em luôn khiến người lớn giật mình lo lắng. Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTBXH), mỗi năm cả nước có trên 2.000 trẻ em tử vong do đuối nước. Con số này đã khiến Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tỷ lệ tử vong do đuối nước cao hơn các nước trong khu vực Đông Nam Á và cao gấp 10 lần các nước phát triển. Trong số đó, 53% trường hợp chết đuối xảy ra khi trẻ em chơi gần ao, suối, sông, hồ, kênh, mương… mà không có sự giám sát, bảo vệ của người lớn. Đuối nước là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong đối với trẻ em ở Việt Nam trong độ tuổi từ 2-15.
Gia tăng trẻ tử vong do đuối nước
Năm nay, dù vừa mới vào hè nhưng cả nước đã liên tiếp xảy ra nhiều vụ đuối nước thương tâm. Trong ngày 6/5, cả nước đã xảy ra 3 vụ tai nạn đuối nước, khiến 5 người thiệt mạng, trong đó có 4 trẻ em. Tại Hà Nội, nữ sinh T.T.M.T (14 tuổi, trú tại quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) mất tích do không may trượt chân ngã xuống hồ điều hòa trong khu đô thị ở phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm khi đang vui chơi, chụp ảnh. Cùng ngày, em Đ.G.H (16 tuổi, trú tại xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình) đi tắm biển cùng bạn thì chẳng may bị sóng cuốn trôi. Tại Nghệ An, hai bé gái V.T.H.A (sinh năm 2011) và cháu K.T.T.X (sinh năm 2012, cùng trú tại xã Thanh Sơn, huyện Đô Lương) rủ nhau đi bắt ốc ở khe suối gần nhà thì bị đuối nước...
Đặc biệt, dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 vừa qua, nhiều trẻ được gia đình cho đi du lịch, nghỉ mát ở các bãi biển, khu sinh thái hoặc về quê chơi cũng đã xảy ra đuối nước. Ngày 3/5, cháu N.H.Đ (15 tuổi) khi đi chơi tại khu vực thác Trời trên sông La Ngà (huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai) không may bị đuối nước. Cháu P.M.Đ, 14 tuổi cùng gia đình đi tắm tại bể bơi Khu sinh thái Hải Thượng (Hương Sơn, Hà Tĩnh) cũng tử vong do đuối nước. Cháu L.V.H, 15 tuổi, trú tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị theo gia đình vào biển Cửa Việt để tắm biển và bị sóng cuốn trôi. Chiều 29/4, ba cháu nhỏ (cháu lớn nhất 12 tuổi, cháu nhỏ nhất 5 tuổi) ở huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi đã tử vong do đuối nước khi đi tắm tại đập nước gần nhà…
Hay tại Gia Lai, chỉ trong 3 tháng đầu năm đã ghi nhận 17 trường hợp trẻ em gặp tai nạn đuối nước. Trong đó, có gia đình mất cùng lúc 3 người con trong một vụ tai nạn. Bà con buôn Tơ Nia (xã Chư Gu, huyện Krông Pa, Gia Lai) vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhắc đến vụ 3 đứa trẻ trong buôn gồm Ksor T. (10 tuổi), Ksor P. (10 tuổi) và Ksor H. (14 tuổi) tử vong vì đuối nước hôm 3/3. Cả 3 trẻ nhỏ buôn Tơ Nia gặp nạn khi tắm ở trạm bơm cách nhà chỉ 1km, lúc bố mẹ đi rẫy vắng nhà. Khi đi làm về, không thấy các con, cặp vợ chồng tá hỏa đi tìm thì bàng hoàng trước sự việc đau lòng. Đau lòng nhất là gày 18/1, ba chị em ruột cùng bị đuối nước, cháu lớn nhất mới 8 tuổi, ở thôn Đoàn Kết (xã Ia Piơr huyện Chư Prông) đã rủ nhau đi tắm ao ở cách nhà khoảng 500m. Đến khi người dân phát hiện nhóm trẻ gặp nạn, tri hô, người nhà vội chạy ra khu vực ao nước thì cả 3 cháu đều đã đuối nước tử vong.
Những cái chết thương tâm như vậy đang gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng trẻ em đuối nước ở nhiều tỉnh thành trên cả nước, đặc biệt là vùng nông thôn, miền núi, nơi có nhiều sông suối, ao hồ..
 |
| Thông điệp 3K - 3T phòng chống đuối nước ở trẻ em. |
“9 nguyên tắc an toàn để phòng chống đuối nước mà cha mẹ dạy trẻ gồm: Không xuống nước nếu không biết bơi; không chơi ở các khu vực ao hồ, sông, đập; không tự ý đi chơi, bơi khi không có người lớn đi kèm; không chơi, bơi ở những nơi nguy hiểm; quá trình bơi có mưa dông hay mệt mỏi thì phải lên bờ ngay; chỉ bơi, chơi ở những nơi có người cứu hộ; dạy các con đảm bảo an toàn nơi cộng đồng, bảo đảm an toàn cho con khi tham gia giao thông đường thủy; trẻ khi tham gia giao thông đường thủy cần mặc áo phao; không nô đùa khi ngồi trên tàu…Cần tập kỹ năng cứu đuối gián tiếp và kỹ năng sơ cấp cứu cho trẻ, tuyệt đối không cứu đuối trực tiếp khi có sào gậy thì đưa cho họ bám lấy…” - bà Vũ Thị Kim Hoa, Cục phó Cục Trẻ em nhấn mạnh.
Đặc biệt, tỷ lệ tử vong do đuối nước ở khu vực nông thôn cao gấp 4 lần so với khu vực thành thị. Đuối nước chủ yếu xảy ra tại cộng đồng (như ở ao, hồ, sông, suối, biển, ngã xuống hố ga, hồ xây dựng) chiếm tới 77,6%; 15,8% xảy ra tại gia đình và 6,6% tại nơi khác. Các số liệu cũng ghi nhận tình trạng đuối nước xảy ra chủ yếu vào những tháng học sinh nghỉ hè và trong số các trẻ bị đuối nước còn có các em đã biết bơi, thậm chí bơi rất giỏi!
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tai nạn đuối nước ở trẻ em
Phần lớn là do sự bất cẩn trong việc quản lý trẻ của các bậc phụ huynh, bên cạnh thì việc phổ biến, giáo dục kỹ năng bơi lội an toàn cho trẻ em ở nước ta cũng còn nhiều hạn chế. Các bậc phụ huynh chưa giám sát chặt chẽ con trẻ hoặc thiếu người trông coi, chăm sóc, để trẻ tự do đi lại, bên cạnh đó hệ thống sông, suối, ao, hồ, bể nước lại có sẵn ở mọi nơi, kể cả bể cá cảnh ngay tại nơi vui chơi giải trí. Sự xao nhãng, bất cẩn của các bậc cha mẹ cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự cố đuối nước ở trẻ. Theo thống kê, trên 50% các trường hợp chết đuối xảy ra ngoài trời khi trẻ tắm ở ao, hồ, sông, suối và tắm biển không có người lớn đi kèm.
Bơi lội là kỹ năng cần thiết nhất để trẻ phòng tránh đuối nước nhưng hầu hết trẻ ít được dạy bơi, nếu có cũng không hiệu quả. Học bơi của trẻ nhỏ tại các vùng nông thôn phần lớn là do tự phát. Khi gặp nạn lại không biết cách cứu nhau nên hậu quả xấu xảy ra là điều khó tránh.
Trong khi đó, ở khu vực nông thôn, tỷ lệ trẻ được học bơi, biết bơi rất thấp. Đơn cử như tại Nghệ An, địa phương có nhiều kênh, ao, hồ trên các địa bàn dân cư song chỉ có 3,3% trẻ biết bơi. Điều này cho thấy, nhận thức về đuối nước của người dân ở các khu vực này còn thấp. Việc trẻ biết bơi từ thấp đến rất thấp khiến cho nguy cơ đuối nước càng cao. Tại các thành phố lớn, trẻ được chú trọng việc học bơi lội hơn, song bơi ở bể bơi khác bơi ở ao hồ, sông suối và càng khác khi trẻ bơi ở biển. Biết bơi chỉ là kỹ năng cơ bản, để thực sự an toàn, trẻ cần được học một số kỹ năng an toàn trong môi trường nước, biết cách sơ cứu để có thể tự cứu mình khi không may bị chuột rút hoặc bị sóng đánh ra xa bờ, và có thể cứu đuối bạn một cách an toàn. Trên thực tế, không ít trường hợp trẻ biết bơi, những kỹ năng sinh tồn, xử lý tình huống còn kém, dẫn đến gặp nguy hiểm khi sự cố xảy ra.
Tiếp đó là môi trường sống chung quanh luôn luôn có những yếu tố nguy cơ rình, nơi hồ chứa nước không có nắp đậy an toàn hoặc không có rào chắn và có biển báo nguy hiểm. Gần đây, tình trạng xây dựng các công trình, đào bới khai thác cát, đất đá tràn lan, sự vô ý thức của con người... đã để lại các hố ao sâu gây nguy hiểm, ngay cả bể cá cảnh tại các điểm vui chơi hay bồn tắm nhân tạo tại gia cũng rất dễ gây nên tai nạn đuối nước.
Tai nạn xảy ra trong các trường hợp trẻ không biết bơi ngã xuống nước, hoặc trẻ em ngã cắm đầu vào chậu nước hay bồn tắm; ngất đột ngột khi vừa tiếp xúc với nước; lặn sâu dưới nước khi hết hơi không ngoi lên kịp bị ngạt; bơi quá mệt, cơ thể mất nhiệt do nước lạnh, bị chuột rút rồi ngất đi…
Trẻ không được trang bị kỹ năng an toàn và xử lý tình huống khi bơi. Do người lớn lơ là, chủ quan cho rằng đuối nước khó có thể xảy ra, nên không giám sát trẻ chặt chẽ, để trẻ ở nhà một mình,… cho đến kiến thức phòng ngừa sơ cứu của người lớn còn hạn chế.
 |
| Lực lượng chức năng đang nỗ lực tìm kiếm nữ sinh mất tích khi tắm cùng nhóm bạn tại xã Nghi Thiết, huyện Nghi Lộc (Nghệ An). |
Bác sĩ Nguyễn Trọng An, phòng khám Cây Thông Xanh phân tích: Hầu hết các tỉnh của Việt Nam, ao, hồ, kênh, rạch nhiều nhưng thiếu điểm vui chơi an toàn, thiếu người cảnh giới, không có rào chắn hay cảnh báo nơi nguy hiểm, mà ở lứa tuổi của các em cần thiết phải có sự giám sát của người lớn. Tuy nhiên, người lớn còn bận đi làm kiếm sống, và nhiều lúc trẻ em lẻn đi chơi mà không báo cho cha mẹ biết, khi xảy ra đuối nước thì đã quá muộn…
Chưa kể, chính sự chủ quan từ phía các đơn vị quản lý cũng khiến cho các vụ đuối nước thương tâm xảy ra. Không ít vùng biển không hề có cờ cảnh báo khi nước sâu, nước xoáy, nhiều khu vui chơi, resort những đội cứu nạn, cứu hộ không có tính chuyên nghiệp, cũng không túc trực để sẵn sàng xử lý sự cố. Có những hồ bơi người lớn và trẻ nhỏ để cạnh nhau, trẻ có thể thoải mái sang hồ bơi người lớn mà không ai nhắc nhở. Nhiều hồ bơi hoành tráng, đẹp nhưng thiết bị thiếu an toàn cũng khiến sự cố có thể xảy ra bất cứ lúc nào…
Một vấn đề nữa là tình trạng sơ cứu, cấp cứu, điều trị kịp thời cho trẻ bị đuối nước còn chưa tốt. Đa số cha mẹ hay người lớn khi thấy trẻ đuối nước thường dành quá nhiều thời gian cho việc xốc nước. Tuy nhiên, bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng TP Hồ Chí Minh chỉ ra, động tác dốc ngược nạn nhân bị đuối nước là không cần thiết và không nên thực hiện. Thông thường, lượng nước vào phổi rất ít và sẽ được tống ra ngoài khi nạn nhân tự thở lại. Việc xốc nước còn làm chậm thời gian cấp cứu thổi ngạt, ấn tim và tăng nguy cơ hít sặc, làm mất thời gian vàng cứu trẻ thoát khỏi tình trạng thiếu oxy não, có thể gây tử vong hoặc di chứng nặng nề cho trẻ sau này. Do đó, người sơ cứu phải cấp cứu thổi ngạt ngay khi đưa đầu nạn nhân lên khỏi mặt nước trước khi đưa vào bờ, sau đó tiếp tục hồi sức tim phổi.
Tai nạn đuối nước: Cần phòng hơn chống
Đuối nước không chỉ là một thực trạng hay số liệu. Đằng sau mỗi vụ đuối nước trẻ em là những nỗi đau đớn, ân hận không bao giờ nguôi ngoai, để lại những vết thương lòng cho các gia đình. Làm sao để tỉ lệ đuối nước ngày một giảm, giảm sâu đến mức tối thiểu là mong muốn của mỗi người, của toàn xã hội. Theo ông Đặng Hoa Nam - Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ LĐTBXH), một trong những biện pháp hiệu quả nhằm giảm nguy cơ đuối nước là tiếp tục tuyên truyền, phổ cập dạy bơi cho trẻ, trang bị cho các em những kỹ năng an toàn trong môi trường nước. Hiện nay, chương trình phòng, chống đuối nước đã được Bộ LĐTBXH triển khai dạy bơi cho hơn 30.200 trẻ em từ 6-16 tuổi tại 8 tỉnh có tỷ lệ trẻ em đuối nước cao nhất cả nước và đang được nhân rộng tại nhiều địa phương. Một số địa phương như Long An, Đồng Tháp, TP Cần Thơ... đã triển khai chương trình bể bơi mini bằng lưới có 4 cây tre/ ống nước lớn căng ở 4 góc để trẻ tập bơi, mô hình bể bơi di động…
Bác sĩ Nguyễn Trọng An cũng nhấn mạnh: Trẻ xuống nước vui chơi, không chỉ là biết bơi lội phổ thông mà cần thiết phải có kỹ năng sinh tồn trong môi trường nước, như nín thở - ngụp lặn, trồi người, đứng nước và kỹ năng cứu đuối. Chính vì có nhiều em thiếu các kỹ năng trên, mới biết bơi được hơn chục mét đã chủ quan, khi xảy ra sự cố như tụt chân xuống hố nước đột ngột, chuột rút, bị bạn dìm, túm bám… đã không biết cách xử trí. Hoặc thấy bạn bị đuối nước đang vùng vẫy là nhảy ào xuống cứu, bị bạn ôm chặt cứng lấy, bạn bị bất tỉnh ko biết cách bơi dìu vào bờ, không biết cách hồi sức tim phổi… dẫn đến chết chùm cả 2, 3. Do đó, dạy bơi cho trẻ em cần được hiểu là: Dạy các kỹ năng tồn tại trong môi trường nước, kỹ năng cứu đuối, kỹ năng hồi sức tim phổi... sau đó mới đến kỹ năng bơi ếch, bơi sải,... như chúng ta biết. Điều này rất cần được tuyên truyền sâu rộng.
 |
| Hà Tĩnh tổ chức nhiều chuyên đề phòng chống tai nạn đuối nước ở trẻ em. |
Bàn về vai trò của cha mẹ, bà Vũ Thị Kim Hoa, Cục phó Cục Trẻ em khẳng định, cha mẹ là những người đầu tiên bảo vệ con em mình trước tai nạn đuối nước từ trong gia đình. Cha mẹ cần xây dựng ngôi nhà an toàn, cắm rào ao ở các khu vực nguy hiểm; các chum vại bể nước phải đậy và dùng nắp bể an toàn, dạy con kỹ năng bơi lội và kỹ năng an toàn trong môi trường nước…
Để tránh những tai nạn đáng tiếc có thể xảy ra và hạn chế trẻ tử vong do đuối nước đến mức thấp nhất toàn xã hội phải chung tay và có những hành động thiết thực để ngăn chặn, phòng ngừa tình trạng đuối nước trẻ em. Trong đó, việc tuyên truyền một cách quy mô, bài bản và trang bị các kỹ năng về phòng chống đuối nước, tạo môi trường sống an toàn cho trẻ được xem là giải pháp quan trọng để không còn những nỗi đau mang tên đuối nước.
Các địa phương cần thực hiện một số biện pháp phòng, chống đuối nước cho trẻ em như:
Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, gia đình và bản thân trẻ em về phòng, chống đuối nước trẻ em. Tăng cường tuyên truyền, vận động gia đình thường xuyên quan tâm, giám sát trẻ em, đặc biệt trong thời gian nghỉ hè, mùa mưa bão, chủ động đưa trẻ em đi học bơi, học kỹ năng an toàn trong môi trường nước; phổ biến kiến thức, kỹ năng về phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em nói chung và phòng, chống đuối nước trẻ em cho đội ngũ cán bộ làm công tác trẻ em, cộng tác viên, cha mẹ, người chăm sóc trẻ và trẻ em. Đồng thời, chỉ đạo các nhà trường chú trọng việc giáo dục, phổ biến cho học sinh về phòng, chống đuối nước trước khi nghỉ hè.
Hướng dẫn triển khai thực hiện việc xây dựng Ngôi nhà an toàn, Trường học an toàn và Cộng đồng an toàn, phòng, chống tai nạn thương tích trẻ em nhằm loại bỏ các nguy cơ gây đuối nước cho trẻ em. Tổ chức kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về an toàn giao thông đường thủy, phòng, chống tai nạn đuối nước trẻ em tại cơ sở; xử lý nghiêm, kịp thời các hành vi vi phạm. Rà soát, phát hiện kịp thời các khu vực thường xảy ra tai nạn đuối nước hoặc có nguy cơ xảy ra tai nạn đuối nước như ao, hồ, sông ngòi, khu vực nước sâu, nguy hiểm, các công trình xây dựng đang thi công,... để có các biện pháp chủ động phòng ngừa, bảo đảm an toàn cho trẻ em.
Quan tâm đầu tư, tổ chức các lớp học bơi, an toàn trong môi trường nước phòng, chống đuối nước cho trẻ em trên địa bàn, đặc biệt ưu tiên hỗ trợ trẻ em thuộc gia đình nghèo, cận nghèo, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; chỉ đạo, hướng dẫn quản lý và sử dụng có hiệu quả các điểm vui chơi tại cộng đồng; tăng cường sử dụng thư viện, câu lạc bộ, nhà văn hóa, điểm vui chơi, giải trí, cơ sở thể dục, thể thao phục vụ trẻ em trong dịp hè./.
