Hội thảo “Trẻ em trong thế giới số - giải quyết rủi ro và thúc đẩy cơ hội”

Bên cạnh đó, Việt Nam và các nước ASEAN đã thống nhất thông qua Tuyên bố về Bảo vệ trẻ em khỏi tất cả các hình thức bóc lột và lạm dụng trực tuyến trong ASEAN (năm 2019) và Tuyên bố về xóa bỏ bắt nạt trẻ em trong ASEAN trong đó có bắt nạt trẻ em trên môi trường trực tuyến (năm 2021).

Là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực trẻ em, trong thời gian qua, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã nỗ lực với nhiều hoạt động cụ thể để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Như Quyết định số 830/QĐ-TTg về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; Ký Quy chế phối hợp giữa Bộ Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Thông tin và Truyền thông; Phối hợp chỉ đạo và thực hiện: Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; tập huấn cho đội ngũ phóng viên về luật pháp, chính sách, dịch vụ hỗ trợ trẻ em.

Xây dựng, tích hợp các kênh thông báo trực tuyến về các vấn đề liên quan đến trẻ em trên môi trường mạng với Tổng đài 111; Tập huấn cho trẻ em nòng cốt về kỹ năng tự bảo vệ mình khi tham gia môi trường mạng và kỹ năng tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng; tham gia và bảo trợ cho cuộc thi “Học sinh với an toàn thông tin” năm 2022, năm 2023.

Phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an kiểm tra, xử lý kịp thời các nội dung đăng tải trên các báo điện tử, mạng xã hội có nội dung xấu, độc, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em và từ phản ánh của người dân qua Tổng đài 111; Xử lý kịp thời, kiên quyết đối với các hành vi vi phạm, yêu cầu gỡ bỏ thông tin vi phạm; tăng cường triển khai các biện pháp kỹ thuật, chặn lọc, gỡ bỏ nội dung không phù hợp với trẻ em.

Tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho trẻ em bị xâm hại trên môi trường mạng (qua Tổng đài 111); Sử dụng chính môi trường mạng để tăng cường sáng tạo tương tác trên môi trường mạng, nâng cao nhận thức của cha mẹ và trẻ em: tổ chức các hội thảo, tọa đàm về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; tổ chức cuộc thi sáng tạo ý tưởng trò chơi về bảo vệ trẻ em; xây dựng các sản phẩm (tờ rơi, tài liệu, clip…) hướng dẫn kỹ năng an toàn trên mạng cho trẻ em, cha mẹ.

“Sự phát triển của công nghệ thông tin, internet mang lại nhiều lợi ích nhưng không kém rủi ro cho trẻ em, nhất là trong thời đại công nghệ số, kỷ nguyên số, công dân số như hiện nay. Trẻ em ngày càng dành nhiều thời gian sử dụng Internet với nhiều mục đích khác nhau (xem phim, video; học tập; sử dụng mạng xã hội, theo dõi các nhân vật của công chúng; tìm kiếm thông tin; trò chuyện với bạn bè, người thân…) và cùng với đó, trẻ em sẽ phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn, xâm hại trẻ em qua môi trường mạng nguy hiểm không kém gì đời thực, bởi những nội dung, hình ảnh, clip được phát tán khắp nơi, có thể hiện hữu bất cứ lúc nào, gây tổn thương dai dẳng cho trẻ em" - Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà cho biết.

Toàn cảnh hội thảo

Đồng chia sẻ, ông Nguyễn Ngọc Anh, Chuyên gia Chương trình BVTE, UNICEF cho biết: Nhiều trẻ em truy cập internet, vào mạng xã hội và sử dụng điện thoại di động hàng ngày. Trong giai đoạn Covid-19, trường học đóng cửa, các biện pháp cách ly nghiêm ngặt, khiến cho trẻ em và gia đình ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và các giải pháp số để duy trì việc học tập của con gái, giải trí và kết nối với thế giới bên ngoài.

Thực tế, công nghệ thông tin và truyền thông mang lại những lợi ích và cơ hội to lớn trong việc giáo dục và phát triển trẻ em, Được biết đến là xa lộ thông tin, ỉnternet mang lại một nguồn tài nguyên tuyệt vời với kho kiến thức khổng lồ của nhân loại. Chúng ta có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin trên internet; mang lại nhiều cơ hội và tiện ích cho cuộc sống hàng ngày; kết nối và giao lưu bạn bè, tìm hiểu các nền văn hóa khác nhau…

Tuy nhiên, internet cũng đã mang lại nhiều thách thức và rủi ro, đặc biệt là đối với trẻ em. Trẻ em phải đối mặt với rủi ro khác nhau và các hình thức gây hại mới trong không gian mạng. Ví dụ, ngoài đời, việc bắt nạt thủ phạm thường là kẻ mạnh hơn và có thể đi kèm với bạo lực thân thể.

Tuy nhiên, trên mạng, trẻ em có thể bị dân cư mạng chế giễu, cợt nhả, chỉ trích, miệt thị hay bình luận ác ý, thậm chí công kích, đe dọa, làm mất mặt hoặc bị xuyên tạc thông tin mà thủ phạm có thể là nhiều người quen biết, do tính ẩn danh, mạo danh và khả năng phát tán thông tin nhanh tới mức chóng mặt. Trẻ em có thể là nạn nhân, người đón nhận, người tham gia hoặc người khởi xướng các hành vi trực tuyến này.

Cảnh báo về tội phạm “mồi chài, gạ gẫm”, xâm hại trẻ em trên mạng, ông Ngọc Anh chỉ rõ kẻ xấu ban đầu sẽ làm quen, chiếm tình cảm, giả vờ yêu để thao túng các em. Sau đó, trẻ sẽ được thuyết phục ghi lại, chia sẻ hình ảnh, clip có nội dung tình dục hoặc sắp xếp cuộc gặp trực tiếp. Khi có hình ảnh, clip đó, các đối tượng xấu sẽ đe dọa, ép buộc các em làm theo yêu cầu, nếu không sẽ gửi cho gia đình, bạn bè hoặc công khai lên mạng.

Theo ông Ngọc Anh, bóc lột tình dục trên mạng được coi là hành vi hình sự ở một số nước và được xác định khi trẻ em phải thực hiện hành vi tình dục trước webcam máy tính, smartphone… Qua đó, người xem trả tiền để xem trực tiếp hoặc ra lệnh theo ý muốn. “Tội phạm có thể liên lạc với những người trẻ bằng cách chơi trò chơi như Minecraft, Fortnite, nhưng sau đó chuyển sang các ứng dụng khác để tiếp tục mồi chài, gạ gẫm họ”- ông Ngọc Anh nói

Ông Lê Nhật Thịnh, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an cho biết: Việt Nam có tốc độ phát triển internet nhanh nhất thế giới, hiện có trên 73% dân số sử dụng internet. Trung bình trẻ 9 tuổi đã sử dụng smarphone.

Mạng internet hay công dân mạng đem đến nhiều lợi ích cho người dân và trẻ em nói riêng nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ như bị xâm hại, bạo lực qua mạng. Ở góc độ Bộ Công an, công an địa phương đã điều tra xác minh xử lý 135 vụ việc các đối tượng sử dụng mạng xã hội để thực hiện hành vi phạm tội liên quan đến trẻ em, trong đó có 116 vụ việc liên quan đến xâm hại bạo lực trẻ em…

Công an cũng đã ngăn chặn khoảng 10.000 trạng mạng có nội dung đồi trụy độc hại đối với trẻ em. Nhiều đối tượng sử dụng thông tin của trẻ em để thực hiện hành vi phạm tội, như vụ việc xảy ra từ đầu năm nay, các đối tượng gọi điện cho phụ huynh học sinh để nói các em bị bắt cóc. Chúng nắm rõ thông tin của các em. Thời gian vừa qua, công an đã triệt phá một số đường dây lừa bán qua mạng thông qua hình thức nhận con nuôi…

Xuất phát từ tình hình cấp thiết trên, Bộ Công an, Cục Phòng chống tội phạm công nghệ cao, Bộ Công an phối hợp với Cục Trẻ em và Bộ Thông tin và truyền thông ký ban hành quy chế phối hợp số 05/QC-BCA-BLĐTBXH-BTTTT trong việc tiếp nhận thông tin, điều tra, xử lý đối với các hành vi xâm hại trẻ em và theo dõi dữ liệu liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em trên môi trường mạng. Quy chế gồm 3 chương, 11 điều với 5 nội dung gồm:

Trao đổi thông tin, kết quả triển khai Quyết định số 830/QĐ-TTg; Phối hợp tiếp nhận thông tin, điều tra, xử lý các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng.

Trao đổi dữ liệu liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em trên môi trường mạng (phối hợp xây dựng Cơ sở dữ liệu CSAM của Việt Nam).

Tuyên truyền về phòng, chống các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng; Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về nội dung bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

Bộ Công an cũng đã thiết lập mạng lưới nội bộ để khi có vụ việc xâm hại bạo lực trẻ em, có thể điều phối thông tin một cách nhanh chóng. Có những vụ việc sau khi tiếp nhận thông tin từ cục trẻ em, thì điều phối xuống cơ quan địa phương các huyện đã lên phương án đấu tranh và xử lý đối tượng vi phạm.

“Hầu hết các vụ việc xảy ra xâm hại trẻ em xuất phát từ nhận thức và kỹ năng của trẻ em. Nhiều đối tượng phạm tội lại dưới 18 tuổi, nhận thức pháp luật hạn chế. Do đó, chúng ta cần phòng hơn chống, đẩy mạnh phối hợp kết nối giữa các bên như Bộ LĐ-TB&XH, Bộ GD-ĐT, các hiệp hội và tổ chức bảo vệ trẻ em tại Việt Nam để xây dựng các biện pháp toàn diện và hiệu quả trong việc bảo vệ trẻ em nói chung, đặc biệt là bảo vệ trẻ em trong môi trường mạng nói riêng” – ông Thịnh cho biết.

Tại hội thảo, đại diện các bộ, ngành, tổ chức liên quan đã chia sẻ thông tin về những nỗ lực trong việc thực hiện bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, giải quyết các rủi ro mà trẻ em có thể gặp phải; bàn các giải pháp nhằm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, cũng như thúc đẩy cơ hội phát triển lành mạnh cho trẻ em trong thế giới số tốt hơn trong thời gian tới./.